شهید دارای بالاترین درجه و جایگاه بشری است از همین رو هر کسی توفیق دستیابی به این مقام را پیدا نمی‌کند. در روایت‌های دینی برای شهید مقام بسیار والایی بیان ‌شده است زیرا او از مهم‌ترین سرمایه خود یعنی نفس و جان خویش ایثار می‌کند. از این ‌رو خدای متعال نیز بالاترین جایگاه را به او عنایت فرموده است. جمع‌آوری همه روایاتی که در تعریف و بیان  مصادیق شهید، احکام شهید، جایگاه و مقام شهادت و آثار و برکات دنیوی و اخروی شهید و شهادت آمده است می‌تواند مجموعه‌ای سترگ و کتابی بزرگ را پدید آورد اما در این فرصت اندک تعدادی از روایت‌هایی که به ارزش و مقام شهید اشاره شده، بیان می‌شود.

شهدا و بالاترین مقام میان بندگان

شهدا بالاترین مقام و جایگاه را میان بندگان خداوند دارند. در روایت‌های فراوانی، شهادت به ‌عنوان معیار ارزش و عظمت برخی کارها معرفی ‌شده است. عظمت مقام شهادت سبب شده اولیای بزرگ الهی آرزوی شهادت کنند.

رسول‌الله(ص) در کلامی فرمودند: «وَالَّذی نَفسْی بِیَدِهِ -لَوْلا اَنَّ رِجالاً مِنَ الْموُمِنینَ لاتَطیبُ اَنْفُسُهُمْ- لَـوَدَدْتُ اَنّی اُقْتَـلْ فی سَبْیلِ اللهِ، ثُمَّ اُحْـیا ثُمَّ اُقْتَلْ ثُمَّ اُحْیا ثُمَّ اُقْتَلْ، ثُمَّ اُحْیا ثُمَّ اُقْتَلْ» قسم به آنکه جانم به دست او است -اگر نبود اینکه جمعی از مؤمنین خوش ندارند- دوست داشتم در راه خدا نه یک‌ بار و دو بار که چندین بار زنده شده و بار دیگر کشته شوم».

بهشت جایگاهی است که مؤمنان آرزوی ورود به آن را دارند، پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «هیچ‌ یک از بهشتیان پس از ورود به بهشت آرزوی خروج از آن را دیگر نخواهند داشت مگر شهید که با مشاهده آن‌ همه مقامات و کراماتی که خداوند بر او ارزانی داشته آرزو می‌کند به دنیا برگردد و ۱۰مرتبه زنده و کشته شود».

بالاترین و بهترین مرگ

آرزوی همه افراد این است که مرگ خوبی داشته باشند و عاقبت ‌به ‌خیر شوند. به تعبیر امیرالمؤمنین(ع) «از مرگ راه فرار و گریزی نیست، کسی که کشته نشود (بالاخره) خواهد مُرد، (آری) بهترین مرگ‌ومیرها کشته شدن در راه خداست».

بر اساس روایت‌های معصومان(ع)، شهید بهترین مرگ را دارد، امام صادق(ع) فرموده است: «أَشْرَفَ‌ الْمَوْتِ‌ قَتْلُ الشَّهَادَه؛ برترین مرگ، شهادت است».

نخستین واردشونده به بهشت

بر اساس روایات دینی، شهید نخستین کسی است که به بهشت وارد می‌شود، در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است: «أَوَّلُ مَنْ‌ یَدْخُلُ‌ الْجَنَّهَ الشَّهِید؛ نخستین کسی که به بهشت داخل می‌شود شهید است». علاوه بر آنکه شهدا نخستین افرادی هستند که وارد بهشت می‌شوند، مقام آن‌ها نیز قابل‌ مقایسه با دیگران نخواهد بود همچنان که پیامبر اکرم(ص) فرمودند: «خداوند مجاهد فی سبیل الله را ۱۰۰درجه در بهشت بالاتر از دیگران رفعت می‌دهد که فاصله میان هر دو درجه از زمین تا آسمان است».

پاک شدن از گناهان

کسی که می‌خواهد مقام شفاعت یابد باید خودش از گناه و معصیت پاک باشد، بنابراین شهید اگر گناهی هم بر عهده او باشد با ریختن نخستین قطره خون او گناهانش پاک می‌شود. قرآن کریم در آیه ۱۹۵ سوره آل‌عمران می‌فرماید: «آنان که از وطن خود هجرت کردند و از دیار خود بیرون رانده شدند و در راه خدا رنج کشیدند، جهاد کردند و کشته شدند، همانا بدی‌های آنان را می‌پوشانیم و آنان را به بهشت‌هایی که از زیر درختان آن نهرهای آب، جاری و روان است، داخل می‌کنیم و این پاداشی است از جانب خدا و پاداشی که از جانب خدا باشد نیکو است».

در این آیه اشاره شد خداوند همه بدی‌های کشته‌شدگان در راهش را نادیده می‌گیرد و به علاوه از جانب خود به آنان نیکوترین پاداش را عطا می‌کند. در همین باره از امام صادق(ع) نقل‌ شده است: «مَنْ‌ قُتِلَ‌ فِی‌ سَبِیلِ‌ اللهِ‌ لَمْ یُعَرِّفْهُ اللهُ شَیْئاً مِنْ سَیِّئَاتِهِ؛ کسی که در راه خدا کشته شود خداوند هیچ ‌یک از گناهان و بدی‌هایش را به او نشان نمی‌دهد».

 از این حدیث مشخص می‌شود شهید دارای چه مقامی است که خداوند حتی گناهان او را به خود آن شخص هم نشان نمی‌دهد تا خجالت نکشد و از رفتارهای ناشایستی که داشته، شرمنده نشود.

دارنده مقام شفاعت

شفاعت از مسلمات دین مبین اسلام به شمار می‌رود و در این زمینه علاوه بر آیات متعدد قرآن، روایت‌های فراوانی از طریق شیعه و سنّی از رسول اکرم(ص) و ائمه(ع) نقل شده است. این مقام فقط به افراد خاصی داده می‌شود و شهید از جمله افرادی است که به مقام شهادت نائل می‌شود. در روایتی از رسول خدا(ص) آمده است: «ثَلَاثَهٌ یَشْفَعُونَ إِلَی اللهِ یَوْمَ الْقِیَامَهِ فَیُشَفِّعُهُمُ‌: الْأَنْبِیَاءَ، ثُمَّ الْعُلَمَاءَ، ثُمَّ الشُّهَدَاءَ؛ سه گروه هستند که در روز قیامت مقام شفاعت دارند و دیگران را شفاعت می‌کنند: انبیا و پیامبران الهی، عالمان دینی و شهدا».

در پایان از منظر آموزه‌های دینی شهید دارای بالاترین درجه و جایگاه بشری است از همین رو هر کسی توفیق دستیابی به این مقام را پیدا نمی‌کند. شهادت بهترین نوع مرگ است و شهید با ریختن خونش از تمام گناهان پاک می‌شود و نخستین واردشونده به بهشت او است و نه ‌تنها خودش وارد بهشت می‌شود بلکه می‌تواند دیگران را نیز شفاعت کند.